Yunanca: Τήνος

İstendil (Tinos), Yunanistan'ın Güney Ege bölgesinde bulunan bir ada, bölgesel birim, şehir ve belediyedir. Ada, Ege Denizi'nde yer almakta olup Kiklad Adaları'nın bir parçasıdır. Naxos ve Andros'tan sonra üçüncü büyük adadır. 62 yerleşime bölünmüştür. Andros'un güneydoğusunda ve Mikonos'un kuzeybatısında Andros ve Mikonos adaları arasında yer almaktadır. Andros - Tinos boğazı arasındaki mesafe 2,5 km., Mikonos’a mesafesi ise 8 km.’dir.

Adanın adı ile ilgili çeşitli rivayetler bulunmaktadır; İyonya lideri Kral Tinos'tan aldığı, Prenses Tinos'tan aldığı, adanın bol suyu ve su kaynakları nedeniyle "Hydrousa" adından aldığı, adada çok sayıda yılan olması "Ofiousa" veya "Fidousa" veya "Ydroessa" adlarından aldığı şeklinde çeşitli söylenceler bulunmaktadır. Ada Antik çağda pınarlarının bolluğu ile ünlenmiştir. Ayrıca Aristoteles "Hydrousa" ve Demosthenes ve Aeschines tarafından ise "Erosa" olarak anılmıştır. Bugün, Tinos kuzeyliler için ise "Aeolus Adası" lakabına sahiptir.

Ada ile ilişkili Kuzey'in efsanesi, Argonaut efsanesine göre Rodoslu Apollonius’un oğulları Zitis ve Kalaisi, iktidarı temsil eden Altın Post’u ele geçirmek için yaptıkları Argonaut seferinden döndüklerinde, bu olanlara kızan Herkül tarafından kurban edilmişlerdir.

Yine bir efsaneye göre, deniz tanrısı Poseidon, ada sakinlerini yılan istilasından kurtarmak için Tinos’a leylek sürüsü göndermiştir. Ada halkı, Poseidon ve efsanevi eşi Amphitrite'a teşekkür etmek ve koruyucularını onurlandırmak için iki tapınak inşa etmişlerdir. Tapınaklar Kionia bölgesinde, Tinos kasabasına yakın bir konumdadır. Bu iki tapınak, kutsal Delos hacılarının ilk arınma için durduğu büyük bir dini merkez haline gelmiştir.

Herkül, Argos gemisinin (Argo ‘hızlı’ anlamına gelmekte olan elli beş kürekli gemi) Hellespont'tan (Çanakkale Boğazı) Ege'ye yol almasından hemen sonra onları kovalamaktadır, ancak Kuzeyliler kanatlıdır ve sonunda Ege'de Tinos'un üstünde alçaldıkları sırada onları öldürmüştür. Aynı efsaneye göre, Kuzeyliler tarafından Gyros Dağı olarak tanımlanan, bugünkü Tsiknia’ya gömülmüştür. Boreadis'in mezarına, rüzgarların tanrısı olan babalarının nefesine bağlı olarak, bazen daha fazla ve bazen daha az sallanan bir kaya yerleştirildiği de söylenmektedir.

Tinos'un güneybatı kıyısında, Kardiani'nin yakındaki bir bölgede bulunan M.Ö. 776'ya ait ilk yerleşim izleri, Neolitik ve Erken Kiklad dönemine aittir. Tinos, Eretrians toprakları altında ve M.Ö. 650'de Atinalıların vesayetine geçmiştir. M.Ö. 505'te ise Milesius Tyrannus, Aristagoras'a ve M.Ö. 490'da Perslere geçmiştir. Bir süre Pers hâkimiyetinde kaldıktan sonra Attika-Delos Deniz Birliğine katılmış ve Atina’nın önderlik ettiği Sicilya seferinde yer almıştır.

Pers savaşları sırasında, Tinos Panaitios Perslerin planlarını Yunanlılara açıklamıştır. Bu nedenle, Yunanlıların Delphi'ye adamış olduğu anıt(tripod) üzerine Tinos adı yazılmıştır. Panetios'un üçlüsü bugün Tinos Belediyesinin amblemidir. Atina İttifakı'na üye olan Tinos M.Ö. 3. yüzyılda Tinos Makedon Krallığı'na geçmiştir. Poseidon ve Amphitrite mabedi yenilenmiş ve dokunulmazlık sağlanmıştır. O zamanlarda, Tinos ve Rhodians Ada halkları büyük refah yaşamış, Rodos ile yakın ilişkiler geliştirmişler.

Daha sonra Tinos, Asya'nın Roma eyaletinin bir parçası olmuş M.Ö. 1. yüzyılda yaşadığı bazı iniş çıkışlardan sonra gelişimini İmparatorluk Döneminde de sürdürmüştür. Bir yandan Pontus Mithridates Kralı ve diğer yandan korsanlar ile Romalıların çatışmalarından muzdarip olmuştur. Daha sonra Poseidon tapınağındaki birçok heykel yıkılmış, Orta Çağ – Bizans, korsan baskınları, toprakların eşitsiz dağılımı ve sert vergiler sebebiyle Bizans İmparatorluğu döneminde Tinos fakirleşmiştir.

Konstantinopolis(İstanbul), Dördüncü Haçlı Seferi'ne katılan Latinler tarafından fethedilmiş ve 1204’de Latin İmparatorluğu kurulmuş, sonraki yıllarda Haçlılar Ege adalarını fethetmeye başlamıştır. Tinos ve Mikonos, suikastçı Enrico Dandolo'nun yeğenleri Venedikli ünlü Gizi ailesi üyelerinden Andreas ve Jeremiah Gizi kardeşler tarafından fethedilmiştir.

Andreas Gizi, Takımadalar Dükü Markos Sanoudou'nun (1207) yönetimi altında adanın ilk Latin valisi olmuş, Andreas Gizi'nin yerine oğlu I. Bartholomew Gizi geçmiştir. (19 Mart 1277) Ölümünden kısa bir süre önce (1303) Bizans İmparatorluğu'ndan tekrar ele geçirilen Kea ve Serifos adaları ile birlikte Venedikliler tarafından hediye olarak Bartholomew’a verilmiştir. Giziler, adayı yaklaşık iki yüzyıl boyunca yönetmiş ve aile üyelerine pozitif ayrımcılık yapılmıştır. Tinos'u yöneten Gizi ailesinin son torunu George III Gizi'dir, torunları olmadan ölmesi (1390) sebebi ile ada Venedik Cumhuriyeti'ne transfer edilmiştir. Türklere geçen (1537) komşu Mikonos'un aksine, 1715 yılına kadar Tinos yüzyıllarca Venediklilerde kalmıştır. Tinos denizdeki merkezi konumu yüzünden Osmanlı baskınlarının gerekçesini oluşturmuştur.

1715'te Türkler adayı işgal etmiş, Türk yönetimi 100 yıl boyunca devam etmiş, Tinoslular din, idari, ekonomik olmak üzere birçok ayrıcalığa sahip olmuşlar ve ticaret, nakliye ve el sanatlarını geliştirebilmişlerdir. Bu dönemde ve Orlofika'dan sonra Tinos kısa bir süre Rusya tarafından işgal edilmiştir. (1770-1774) Ada 1821 Devrimi'nde aktif rol almış ve Tinyalılar hem karada hem de denizde Türklerden kurtuluş mücadelesi vermişlerdir. (1821) Napolyon Bonapart da Tinos'tan geçmiş, ikametgahı Exomburgos (Loutra) olmuş ve burada Roma kültürünün birçok eserini de bırakmışlardır. 18. yüzyılın sonunda, Küçük Asya kıyılarının Helenizmiyle ilişkileri artmış ve Tinia topluluğu, daha sonra Moschonisi Metropolü olan Saint Ambrose olan Smyrna'da gelişmiştir.

• Yüzölçümü 194,5 km²

• Nüfus: 8.636 (2011)

• Başkenti: Tinos

• En Yüksek Zirvesi (Tsiknia Dağı, 726 m)

Günümüz Tinos (İstendil) Belediyesi 2011 Yerel Yönetim Reformu ile üç eski belediyenin (Eksomvurgo, Tinos, Panormou) birleştirilmesiyle kurulmuştur. Birleştirilen belediyeler belediye birimlerine dönüştürülmüştür.

Önemli yerleşim yerleri;

• Exomburgos Belediyesi.

• Tinos (Chora)

• İki Köy

• Triantarou

• Panormou başlıcaları olarak sayılabilir.

Adanın şekli üçgendir. Koy zenginliği ile yatay ve dikey bölümler oluşturan kıyı şeridinin toplam uzunluğu, kuzey ucundan Kalogeri Adacıkları ve kuzey kıyısındaki Planetis, Drakonisi ve Prakonisia adaları ile birlikte toplam olarak 114 km. kadardır.

Zemin genellikle dağlıktır ve en yüksek yer Tsiknias Dağıdır (729 metre). Adanın güneydoğu kesiminde, Patela veya Polemou Kampos (616 m.) Adanın batı kesiminde ve Kechrovouni (604 m.) Bakire Meryem'in Göğe Kabul Manastırı ve Süre (375 m.) bulunmaktadır.

Adada orman ve büyük ovalar bulunmaz, orta kısımda 641 metre yüksekliğe sahip üç tarafı dik olan Patela Platosu veya "Savaş Ovaları" Exomburgos'un (veya Xomburgos) dik uçurumunun hâkimiyetindedir.

Adanın karakteristiği eğimli araziler olup, kuşbakışı görüntüde "teraslama" olarak adlandırılan büyük merdivenlere benzer bir resim oluşur ki, Cornelius Kastoriadis, Tinos’u anlatırken "el yapımı bir ada" olarak nitelendirmiştir. Adanın kuzey kesiminde Kolimbithra ovasında, meyve ve sebzelerin ve turunçgillerin yetiştirildiği düz bir alan yer almaktadır.

Adanın sakinleri ağırlıklı olarak tarım, hayvancılık, arıcılık, denizcilik, balıkçılık ve turizm ile uğraşmaktadır.

Flora; sedir, mersin, çobanpüskülü, sparta gibi küçük çalılardan ve adaçayı, dağ çayı, kır çiçekleri, kapari, kekik, alifat, dittany, dikenli armut, papatya vb. gibi kaynatma ve pişirme için uygun çalılardan oluşur. Tinos'ta, birçoğu yenen birçok çeşitte yabani mantarlar vardır. En iyi bilinenleri arnadik veya arnadkite'dir.

Tinos’un ana ürünü Komi vadisinde yetişen yabani enginardır. 2005 yılından bu yana Mayıs ayında üretim köyünde her yıl düzenlenen Komi Enginar Ziyafeti ana malzeme anjina eşliğinde yüzlerce ziyaretçinin geleneksel yerel şarkılarla dans etmesi ile kutlanır.

Falatados köyü rakı ile ünlüdür ve Eylül ayında Rakizio organize edilir. Bu gelenek şimdilerde festival boyutlarına dönüşmüştür. Kazanlar köy ilkokulunun avlusuna kurulur, enstrümanlar yerini alır ve ilk sıcak rakı katılımcılara dağıtılır, böylece parti başlar. Festival masasının farklı mezeleri, kırmızı şarap ve baharatlarla pişirilen louza-biberiye, Tinian sosis, sarımsak vazgeçilmez lezzetlerdir. Tinian sarımsağı antik çağlardan beri ünlüdür. (Aristophanes Pluto'ya Tinian sarımsağını "göz ilacı" olarak önermektedir.)

Kurutulmuş domates, saf sızma zeytinyağı, ayrıca özellikle Paskalya sırasında adanın şekerlemeleri macaroons, tanınmış tatlı peynirli turtalar, "xerotigana (diples)," balık "(tarak), beiges, loukoumia vb. üretilmektedir.

Tinos peyniri, taş (tuzsuz peynir), Kopanisti ve Tinos gruyere, krem peynir, ayran ve pastörize süt gibi süt ürünleri üretilmektedir. Ayrıca kekik balı ve "rosaki" üzümleri de yetiştirilmektedir.

Adada yabani güvercinler, yabani hayvanlar, yabani tavşanlar, kertenkeleler, yılanlar ve diğer sürüngenler, yaban keçileri, keklikler, kaplumbağa güvercinleri, bıldırcın, yaban ördekleri ve çeşitli göçmen kuşlar vb. vardır.

Bazı bilim adamlarına göre, Tinos adı "yılanlar" veya "effides" sürüngenler değil, adada gelişen bir sedir türüdür. (Bugün sadece Panormos bölgesinde bulunmaktadır) Aslında, bu çalıların Tinian'ın hayatında tuttuğu özel yeri vardır, neme dayanıklı olması sebebiyle ev ve ahır gibi binalarda kullanımı oldukça fazladır.

Adanın sakinleri, mermer ustası veya montajcısı olarak ve ünlü Tinos mermerini yurtdışına ihraç ettikleri mermer levhaların ticaretiyle uğraşmaktadır. Tinian Mermer, UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras Listesine dahil edilmiştir.

İklim genellikle Akdeniz iklimidir. Kış ılıman ve yaz serindir ve meltemia (meltem rüzgarı) döneminde, özellikle kuzey rüzgarları (adanın ana limanına yaklaşmayı zorlaştıran rüzgarlar) oluşmaktadır. Kışın termometre nadiren sıfıra düşmekte ve yaz aylarında nadiren 37 ° C'yi aşmaktadır. En çok yağış Ocak ayında ve en az ise Temmuz ayındadır. Nem oranı yüksek, yaz aylarında ise genellikle kuraklık hüküm sürmektedir.

Adada 1823'te Meryem Ana'nın simgesinin bulunması Tinian halkını Meryem Ana'nın koruyucusu konumuna getirmiştir. Köylerin birçok şapel ve kilisesinde kutlama yapılmakta ve her festivalde çevre köylerden ve Tinos kentinden akın eden tüm hacılar için yiyecek ve bol şarapla zengin bir masa organize edilmektedir. Adanın bir özelliği de takdire şayan mimari özellikte olan güvercin evleri ve şapellerinin olmasıdır. 80'den fazla yel değirmeni, yaklaşık 1000 sanatsal güvercinlik, 750 Kilise ve şapel, Eksomvurgo'da bulunan Venedik surları ve Panagia Evangelistria Kilisesi ile ünlüdür. Dünyanın her yerinden inananlar hac için Tinos'a akın eder, ancak genellikle yıl boyunca inananlar için bir cazibe merkezidir.

Güney-Güneybatı tarafında 20, Güneydoğu tarafında 8 ve Kuzey-Kuzeydoğu tarafında 13 olmak üzere toplam 41 plaj bulunmaktadır.

Bunlardan bazıları;

• Kalın Kum

• Güney-Güneybatı Side Güneydoğu Side Kuzey-Kuzeydoğu Side

• Derin Aziz Demetrios Malli

• Beyaz Cam Santa Margarita Koumelas

• Hysternia Lychnaftia Kavalurko

• Schinaki Pachia Ammos Ag. Deniz

• Minderler Ag. Ioannis Panormos

• Kardianis Veya Giannaki Ag. Kyriakis Rohari

• Skoulandar Vathi Kulübeleri

• Agios Petros Ag. Sostis Platis Gialos

• Kantani Mantroklisi

• Apigania Kolymbithra

• Ag. Romanya Depoları

• Panousa Palios Ag. Hapis

• Arka Disektör Çayır

• İleri Dialyskar

• Geniş Kum

• Kionia

• Çapraz

• Sazlık

• Agali

• Ag. Fokas

• Saint Mark

Adada; Skylandar sahilinde düzenlenen bir tavla şampiyonası, Kolimbithres Plaj Voleybol Şampiyonası, Campos’ta Eylül ayı başında yerel bal festivali dans, şarkı ve ikramlarla dolu kutlamalar yapılmaktadır.

Aynı zamanda konu ile ilgili PodCasti de dinlemek için BURADAN dinleyebilirsiniz. Dr. Ayşin Nalân YETMEN

Lojistik ve Ulaştırma Bilim Uzmanı

Ana Menu Ayşin Yetmen Yazıları