Vordonisi Adası

Vordonisi

D E P R E M L E B A T A N A D A

Vordonisi Adası (Vordonos), Vordonisi, Manastır Kayalıkları, Bostancı Çöken Ada ve Höreke isimleriyle de bilinmektedir. Adanın adının etimolojik anlamı hakkında çeşitli rivayetler bulunmaktadır.

• Bir iddiaya göre İtalyanca;

o VORDONA = FIRTINA,

o NİSİ = ADA,

o VORDONİSİ = FIRTINA ADASI

• Bir başka iddiaya göre Rumca;

o VORDONA, VORDONİ = İŞLENMEMİŞ KAYA,

o VORDONİSİ = KAYALIK ADA

• Başka iddiada Latince;

o VORDA = PİS, KÖTÜ, HAPİSHANE

Ada, İstanbul’da Dragos ile Küçükyalı arasında, Maltepe sahilinin yaklaşık 1 kilometre açığında yer almakta olup, arkeolojik eserleri bu güne kadar kendinde saklamıştır. Dalış derinliği, 5 ila 8 metre arasındadır. Vordonisi, iki adacıktan oluşmakta ve Bizans döneminde manastır adası olarak bilinmektedir. Vordonos Adaları; Büyük Vordonisi ve Küçük Vordonisi ismiyle de tanınmaktadır. Bizans Döneminde Rum Balıkçılar tarafından Barbunya ve Pavurya yuvası olan kalıntılara VORDONİA, KUTULO, POLİMİA ve KALDIRIMAKİA denmekteyken, Osmanlılar zamanında, SERA TAŞI, YILDIZ, DİLEK KAYALARI, DİREKLİ, ÖREKE TAŞI, BATMIŞ MANASTIR TAŞLARI şeklinde adlandırılmıştır. Bir şehir efsanesine dönüşen Vordonisi, Fener Rum Patrikhanesi’ne ait M.S. 500 tarihli İstanbul haritasının tekrar incelenmesi sonucunda fark edilen ada, 1000 yıl önce meydana gelen Büyük İstanbul Depremi sonrasında sular altında kalmıştır. Bizans döneminde sürgünlere ve din adamlarına ev sahipliği yapmış ve en önemli yapısı da üstünde bulunan manastır olmuştur.

Vordonisi adasının hikâyesi biraz hırs, biraz entrika, biraz siyaset dolu bir efsane haline gelmiştir. M.S. 9. yüzyılda Büyük Manastırı yaptıran Rahip Photios, eğitimini antik çağların edebiyatı ve ilk Hristiyanların yaşamları üzerine almış bilge bir filozoftur. Kendi halinde bir hayat süren Rahip Photios’un kardeşi Sergios’un İmparatoriçe Theodora’nın kardeşiyle evlenmesi üzerine kaderi değişmiştir.

İlk olarak saray muhafızlığına komutan olarak, ardından da Arap ülkelerine elçi olarak atanan Photios, Arap ülkelerinde elçilik görevini sürdürürken Bizans Patriği olan Ignatios’un kız meselesi yüzünden İmparator III. Michael’in amcası ile ters düşmesi üzerine görevden alınmış ve 38 yaşında Bizans Kilisesi Patriği olarak Photios atanmıştır. (M.S. 858) Ignatios hadım edilip bugünkü Küçükyalı’daki bir manastıra yollanmıştır.

Vordonisi batık ada, vordonisi adası nerededir, bostancı çöken ada, manastır kayalıkları Photios, patrik olduktan sonra ilk iş olarak Vatikan’a karşı gelerek, Bulgar Kilisesi’ni Bizans Patrikhanesi’ne bağlamıştır. Papa Nicolaus’u tanımadığını tüm Hristiyan âlemine ilan etmiş, Hristiyan âlemini büyük bir bölünmenin eşiğine getirmiştir. Photios Roma ile uğraşırken, rakibi Ignatios şimdiki Küçükyalı’da muazzam bir manastır inşa ettirmiş, adına Saitros Manastırı denilmiştir. Bizans İmparatorluğu’ndaki din ve çıkar çatışmalarının etkisine Roma baskısı da eklendiğinde artık Photios Patriklikten alınarak Vordonisi adasına sürgüne yollanmıştır. (M.S. 867) Ignatios ise patrikliğe geri dönmüştür.

Ezeli rakibi Photios’un Vatikan ve Roma’ya karşı uyguladığı politikayı aynen sürdüren Ignatios’la Photios birbirine bu sebeple biraz yakınlaşsa da, bu yakınlık çok uzun sürmeyecektir. Sürgünden tam on yıl sonra Ignatios’un kocamaya başladığı bir zamanda İmparator, Photios’u çocuklarına hocalık yapması için saraya çağırır. Kısa bir süre sonra Ignatios ölür ve Photios tekrar patrik olur ve tam on bir yıl Bizans Patriği olarak görev yapar, ta ki 886 yılında görevinden bir kez daha azledilene kadar. Hristiyan âleminin sonradan aziz ilan edeceği yaşlı patrik, ömrünün son yedi senesini Vordonisi Adasında yaptırdığı görkemli manastırda geçirmiştir. (M.S. 977) Vordonisi Manastırıyla karşı karşıya duran Saitros Manastırı, sanki iki rahibin rekabetine gülümser gibi, bir yüzyıl kadar birbirlerine bakmaya devam ederler. Genelde dokuz adası olduğu bilinen İstanbul’un aslında meydana gelen büyük depremle suya gömülen onuncu bir adası bulunmaktadır. Prens adaları olarak da geçen, Büyükada (Prinkipo), Heybeliada (Halki), Burgaz Adası (Antigoni), Kınalıada (Proti), Yassıada (Plati), Sedef Adası (Terebinthos), Sivri Ada veya Hayırsız Ada (Oxia), Kaşık Adası (Pita) ve Tavşan Adası'ndan (Neandros) sonra İstanbul'un 10'uncu adası olarak tarihteki yerini almıştır, ta ki yaşanan büyük depreme kadar... Yaklaşık 1000 yıl kadar önce Büyükada Dragos fayının çatlaması sonucu meydana gelen Büyük Bizans Depremi ile denize batarak şimdi sadece deniz üstünde kayalık olarak görülen kısım kalmıştır.

Dragos'un iki yanı çamurdan oluştuğundan, çökmeyle bağlantılı olarak kalın bir çamur tabakasının biriktiği bir alan meydana gelmiştir. 20-30 metrelik bir sondajdan sonra derine inme imkânı bulunmaktadır. Ada, da birden fazla meydana gelen bu tip depremlerle batmıştır. 30-40 kilometrelik bir fayın bir metre çökmesiyle oluşan depremlerin 5-10 depremle bin yıldan beri battığı düşünüldüğünde oldukça ilginç denilebilir. Araştırmalar Vordonisi’nin 6,5 büyüklüğünde birkaç deprem sonucunda batmış olabileceği söylenmektedir.

Vordonisi adası, Vordonisi adası nerededir, Büyük bizans depremi, Manastır adası, vordonisi kazı çalışmaları Vordonisi Manastır kazı çalışmaları İtalyan arkeolog Alessandra Ricci başkanlığında yürütülmüştür. Vordonisi adasının, üstünde yaşayanlarla birlikte sulara gömülmesi diğer ada sakinlerini paniğe sürüklemiştir. Fakat diğer adalar için böyle bir risk olmadığı, Vordonisi haricinde tüm adaların granit kayalıklar üzerinde yer aldığı tespit edilmiştir. Vordonisi adası ise alüvyon bir tabakadan oluşmuş olduğundan diğer adalardan jeolojik olarak farklı bir durumda bulunmaktadır. Keşif dalışları sırasında kilise duvarına rastlanmadığı daha çok 20-30 cm kalınlığında kuvarsit tabakaların bulunduğu, dolayısıyla bu tabakaların batan kilisenin duvarları gibi yorumlanmış olabileceği düşünülmektedir. Ada üstünün yosun, mercan, kestane, midye ve türevi deniz canlıları ile kaplı olması yapının anlaşılması açısından zorluklar yaratmaktadır. Bu tabakanın kaldırılması sayesinde gerçek yapıya ulaşmak mümkün olabilecektir.

Ada yapısında karbon 14 ve diğer bilimsel metotlarla bir araştırma yapılması, kayaçların durumunun incelenmesi ile gerçek tarih ortaya konulabilecektir. Adanın batışını tam olarak çözebilmek için Marmara Denizi’nin tektoniğini anlamak, buradan geçen fayları tespit etmek dikey ve düşey fay yapılarını ortaya koymak gerekliliği sıklıkla vurgulanmaktadır.

Vorondisi’nin bulunmasının olası deprem senaryolarını değiştirdiği düşünüldüğünde, araştırmalar önemli bulguları beraberinde getirecektir. Geleceği şekillendirebilmek ve önlem almak için, geçmişte yaşanmış bu büyük depremin oluş şekli ve depremin etkileri ve olası senaryoları üstünde durulması gerekmektedir.

Peter SALVATORE

Dr. Ayşin Nalân YETMEN

Lojistik ve Ulaştırma Bilim Uzmanı

Abonelik Formu

* gerekli yerler

Sualtı Dünyam

2017 © Copyright by Peter Salvatore